Đặc sản xứ Thanh xiêu lòng lữ khách

Thanh Hóa là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi sản sinh ra nhiều bậc hiền tài. Không chỉ thế, nghe đâu mỗi ngọn núi, con sông hay bãi biển nơi đây… cũng trở thành một danh lam - thắng cảnh mang vẻ đẹp cổ kính, nguyên sơ và quyến rũ. Bài can dự: Ẩm thực Hòa Bình gợi miền sơn cước Ẩm thực xứ Lạng: đằm thắm sắc núi nồng thắm ẩm thực Bình Định Về Đất Tổ thưởng thức món ngon Bên cạnh đó, Thanh Hóa còn là vùng đất nức danh với nhiều thứ đặc sản tươi ngon bắt nguồn từ các vật liệu đơn sơ nhất, để rồi chỉ lỡ nếm thử một lần bạn sẽ chẳng thể quên. Nem chua Thanh Hóa Nem chua được làm ở khá nhiều nơi nhưng chỉ có ở mảnh đất xứ Thanh này ta mới tìm được hương vị tiệt nhất. Nem xứ Thanh vừa chua, vừa cay lại có cả vị mặn mà của gia vị ớt, tỏi, hạt tiêu lại có vị ngọt của thịt làm ta cứ muốn thưởng thức mãi chẳng muốn dừng. Làm nem chua không khó nhưng để món nem ngon, đặc trưng thì lại cần có bí quyết của người làm và chắc chắn, với người Thanh, thứ bí quyết ấy đã làm nên niềm tự hào của ẩm thực nơi đây. Nguyên liệu làm nem chua cốt yếu bao gồm thịt nạc xay nhuyễn; bì lợn luộc chín, cạo thật sạch, lạng mỏng bỏ vào máy cán thành sợi, ngắn chừng 3cm; thính là gạo tẻ rang vàng, xay nhỏ mịn. Gia giảm còn có men, tiêu bắc, muối tinh và mì chính, ớt, tỏi tươi, lá đinh lăng vừa đủ... Tuy nhiên, quan yếu nhất vẫn là khâu nhào trộn nem. Nguyên liệu nào làm trước, vật liệu nào làm sau, nêm nếm gia vị sao cho vừa miệng, chọn men thế nào… và khâu vệ sinh cũng như kỹ thuật gói nem cũng rất nghiêm nhặt. Thành ra, phải thực thụ là con nhà nòi mới làm nên món ăn lạ miệng và cuốn. Bởi vậy, bất kỳ ai trên sơn hà này, nếu một lần đi qua xứ Thanh, họ sẽ chẳng quên mua cho mình, cho người thân, bạn bè những bó nem chua để làm quà. Những cái nem nhỏ xíu được bọc trong nhiều lớp lá khiến người ta hồi hộp sao mỗi lần thưởng thức. Chờ từng lớp, từng lớp lá được trút bỏ, lộ ra thịt nem hồng tươi mới, tỏa hương ngào ngạt, thật thú vị khôn cùng. Chè lam Phủ Quảng Chè lam là một món quà quê giản dị, dân dã mà ở nhiều vùng nước ta đều có. Nhưng có nhẽ, nếu một lần thưởng thức món chè lam Phủ Quảng của huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa bạn mới phát hiện ra đây chính là nơi làm ra thứ chè ngon lam ngon nhất. Chè lam được làm từ gạo nếp, lạc, gừng, mật mía thứ mật thơm ngon, đặc sánh và ngọt. Gạo nếp sau khi được xay giã đến mức độ vừa phải (không quá trắng) thì được xay nhuyễn còn một phần gạo rang chín đều, lạc rang giã đôi giã ba, gừng tươi đồ chín rồi xắt lát... Tuốt tuột những nguyên liệu ấy được ngào chung trong nồi mật mía vừa được đun sôi sánh óng ngọt lừ. Khối mật lấp lánh đông lại như ôm trọn cả thảy các nguyên liệu lại rồi chờ bàn tay người đảo. Từng giọt mật óng vàng tan ra, thấm sâu vào phiến bột trắng ngần, từng hạt nếp cái hoa vàng vừa biến màu trên chảo gang đỏ lửa. Cuối cùng, sản phẩm thu được là thứ chè mềm, thơm, dẻo dẻo hòa quyện chút cay của gừng, và ôm trọn trong vị ngọt của mật mía. Chè làm thưởng thức cùng trà nóng rất ngon Dù đi xa, nhưng những người con Phủ Quảng vẫn luôn nhớ về hương vị dân dã thoảng thứ khói bếp chắt chiu và nồng đượm đang hòa quyện trong những thanh chè lam bé nhỏ. Bánh răng bừa Nghe cái tên thật lạ thật hay mà hương vị của nó cũng thật thơm ngon, thú vị. Bánh răng bừa (có nơi gọi là bánh tẻ hoặc bánh lá), riêng người Thanh Hóa gọi tên như thế vì dạng hình chiếc bánh trông giống cái răng bừa. Đây là loại bánh truyền thống của người xứ Thanh thường được làm vào ngày rằm, ngày giỗ, ngày Tết Nguyên đán hay những khi nhà có công việc. Vật liệu làm bánh răng bừa chính là gạo tẻ. Khi làm, người ta phải chọn loại gạo dẻo, thơm ngâm nước khoảng 3 - 4 giờ sau đó đem xay thành bột cùng với nước. Bột được xay xong cho lên bếp khuấy, trong quá trình này phải chú ý tay khuấy đũa liên tiếp sao cho bột không bị vón cục và cũng không quá chín, đây là công đoạn đòi hỏi người làm bánh phải thật khéo. Khi thấy nồi bột gạo có độ đặc sền sệt thì ta bắc xuống bếp, chuẩn bị công đoạn gói bánh. Lá dong hay lá chuối thường được dùng để gói bánh. Còn nhân bánh là tổng hòa của các hương vị từ hành khô, nấm mèo, thịt ba chỉ, hạt tiêu, gia vị. Khi những chiếc bánh thon dài được gói xong sẽ được đem hấp hoặc luộc tới khi chín cho đến lúc mùi thơm của thịt ba chỉ, nấm mèo, hạt tiêu hòa với mùi bột gạo tỏa ra mùi thơm ngát căn bếp nhỏ, cũng là lúc báo hiệu bánh chín. Bánh răng bừa nóng hổi, cùng lớp bột tẻ mềm, mịn trắng pha lẫn chút màu xanh của lá với phần nhân hành thịt thơm phức mũi chấm chìm vào nước pha loãng rồi chậm rãi cho lên miệng thưởng thức. Có lẽ, lúc ấy bạn sẽ cảm nhận được bao nhiêu tinh hoa của đất, của trời được tích tụ trong chiếc bánh. Mắm cáy Khác với mắm tôm, mắm tép, mắm ruốc… mắm cáy có hương vị rất đặc biệt và được xếp vào loại ẩm thức có “cá tính” của người Thanh Hóa. Mắm cáy được làm từ con cáy, một loài giáp xác có hình thù giống con cua đồng hay con rạm nhưng nhỏ và nhanh hơn. Cáy có nhiều loại như đỏ, nâu, đen, lông, gió… Trong đó, cáy đỏ làm mắm ngon nhất. Kị nhất là cáy lông vì theo dân gian nó rất độc, ăn vào không có lợi cho sức khỏe. Cáy đỏ làm mắm là ngon nhất Nghe nói, cứ vào độ tháng 5, trời nắng, trên những cánh đồng nước cạn, những con cáy thi nhau chui ra khỏi hang và đó cũng là thời khắc người dân nơi này bắt tay vào làm mắm cáy. Cáy bắt về rửa sạch, bóc yếm, bỏ hoi, chặt phần kìm nhọn ở còng rồi đem vào cối đá giã thật nhuyễn, sau đó trộn muối và thính cho vào vại, nén vỉ tre như nén cà rồi đem phơi nắng chừng một tháng là chín, càng được nắng, mắm càng nhanh chín và thơm ngon. Mắm cáy có màu đỏ au nồng nồng pha chút gì đó ngai ngái nhưng mùi của ruộng của đồng nhưng khi thưởng thức bạn sẽ cảm nhận được vị thơm, ngọt. Những món ăn thống nhất để chấm với mắm cáy là thịt ba chỉ luộc, cà muối xổi, các loại rau luộc… Người ta hay có thú thưởng thức mắm cáy vào những ngày trời se lạnh hay có chút mưa nhẹ nhõm. Khi ấy, người ta sẽ cảm nhận được rõ ràng nhất cái mặn mà trong hương vị mắm cáy của quê hương. Gỏi cá Sầm Sơn Sầm Sơn là một trong những địa điểm du lịch lừng danh mà cứ mỗi khi hè về, du khách kéo về đây nhộn nhịp. Và đến đây, nếu được thưởng thức món gỏi cá, thứ đặc sản tươi ngon của vùng chắc chắn chẳng ai quên được. Nhiều người sợ ăn gỏi cá sẽ tanh, sống… nhưng đảm bảo với cách làm của người dân nơi này thì chẳng ai có thể cưỡng lại được sự cuộn của nó. Để làm món gỏi cá, người ta phải lựa những con cá to từ 3-5kg mới sử dụng được. Bởi cá to thì thịt càng ngon, càng trắng và lọc được nhiều. Cá sau khi được lọc và thái thành từng miếng mỏng, to bản (như bạn thái để nhúng lẩu) rồi trộn với nước cốt chanh, đợi cho thịt cá chuyển từ màu hồng nhạt sang màu trắng nga thì đem vắt kiệt nước và trộn với bột thính. Nước chấm gỏi cá mới đặc biệt và cầu kỳ hơn cả bởi nó không hề giống thứ nước chấm chua ngọt mà bạn vẫn hay làm. Nước chấm gỏi cả nơi đây là sự tổng hòa của các vật liệu da, gan cá, thịt ba chỉ, trứng vịt và các gia vị như hành, tỏi, mẻ, mắm, muối, bột ngọt, đường, hạt tiêu, ớt… Qua bàn tay điêu luyện của người làm, thứ nước chấm cầu kỳ thơm ngạt ngào, đặc sánh đã ra đời với nhiều công đoạn. Rau thơm để ăn cùng gỏi cá vẫn là những loại rau thân thuộc như húng, mùi tàu, răm, đinh lăng, lá sung, mơ tam thể cùng khế, chuối xanh... Tất tật các nguyên liệu được bày ra đĩa, rồi lượt cuốn từng nguyên liệu lại trong chiếc bánh đa nem, và nhẹ nhõm nhúng vào bát nước chấm. Khi ăn, thả gỏi vào miệng, cắn thật khẽ rồi chậm rãi nhai bạn sẽ tận hưởng được từng hương vị của các vật liệu đang dần hòa tan trong miệng, một cảm giác rất tiệt. Chả tôm giả dụ Quảng Ninh là mảnh đất nổi tiếng với chả mực thì người Thanh Hóa lại lừng danh với món chả tôm với hương vị thơm ngon, độc đáo. Theo người dân nơi này, làm món chả tôm không khó, nhưng đòi hỏi người làm phải kĩ càng, bền chí và khéo léo#, bởi nếu không cẩn thận, bạn có thể sẽ làm mất đi hương vị đặc trưng của món ăn. Trải qua nhiều công đoạn, từ băm nhỏ nõn tôm cho đến trộn cùng các nguyên liệu như hành, hạt tiêu và đem xào. Thịt ba chỉ, rồi thái theo kiểu hạt lựu, rán vàng, sau đó đem băm lẫn với bánh phở, hành khô, muối tiêu, hạt nêm vừa ăn, vớ trộn lẫn đều, cho vào cối giã tay thật nhuyễn. Trong quá trình giã, có thể cho một ít mỡ nước để khi cuộn, chả sẽ đều và không bị dính. Phần nhân này được đem cuốn với bánh đa giống như cuộn nem và đem nướng trên những viên than hồng. Mùi thơm phức từ chả tôm cứ thế mà bay lên, lan tỏa trong không gian khiến ai cũng phải ngất ngây, không rời. Chả tôm ăn ngon nhất khi đang còn nóng cùng với các loại rau thơm tùy thích. Ngoài ra, Thanh Hóa còn nổi tiếng với bánh gai Tứ Trụ, dừa Hoằng Hóa, bánh đa Hậu Lộc, cơm lam, mía Kim Tân... Bánh gai Tứ Trụ Dừa Hoằng Hóa Mía Kim Tân Bánh đa Hậu Lộc mỗi đặc sản đã góp phần làm nên nết đặc sắc của văn hóa ấm thực nơi này. Nếu một lần đến Thanh Hóa, bạn hãy mang về cho người nhà, bạn bè một đặc sản nào đó của mảnh đất bình dị này nhé. Kiên cố sẽ chẳng ai có thể quên được hương vị mộc mạc, dân dã còn đọng lại mãi trong từng thứ quà, bánh xứ Thanh.