Mộc bản 300 năm tuổi

Đó là bộ văn khắc trên gỗ thị với gần 250 bản, ghi lại nội dung kinh Phật, các bài kệ, chú, bài cúng đang được lưu giữ tại chùa Phước Lâm (Hội An, Quảng Nam). Với người dân Hội An, chùa Phước Lâm không xa lạ, bởi đây là ngôi cổ tự khôn thiêng được xây dựng từ thế kỷ XVIII, được xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia. Dù vậy, mãi đến tận giờ, nhiều người mới biết chùa Phước Lâm đang lưu giữ bộ mộc bản quý. Những tưởng, bộ mộc bản này sẽ được nhà chùa cất kỹ, nhưng không, nó được bảo quản trong một tủ kính trong phòng khách. Cho tôi xem những mộc bản, Thượng tọa Thích Hạnh Hoa, trụ trì chùa Phước Lâm xác nhận: “Bộ mộc bản này được chùa lưu giữ gần 300 năm và đã truyền qua 14 đời trụ trì”. Cổ tự Phước Lâm nơi bảo quản nhiều cổ vật Phật giáo. Lần về sử xưa, chùa Phước Lâm là một trong những chùa thuộc thiền phái Lâm Tế Chúc Thánh ở Hội An, với niên đại hình thành cách đây gần 300 năm. Nơi đây có nhiều công trình kiến trúc, nghệ thuật có giá trị như hoành phi, liễn đối, bia ký, chuông đồng... Tuy nhiên, bộ mộc bản được khắc nổi tinh xảo và công phu mới là điều đặc biệt. Được khắc trên gỗ thị đỏ, với nhiều kích thước và tại đây cỡ chữ khác nhau, tuy sang 2 thiên niên kỷ, những chữ khắc trên mộc bản vẫn rất rõ nét. Văn tự trên mộc bản được khắc bằng cả chữ Hán lẫn chữ Nôm theo phương pháp khắc ngược. Có những văn tự khác còn được khắc chân dung của những vị Phật rất sống động, trông như những tác phẩm điêu khắc nghệ thuật tinh xảo, diễn đạt tài giỏi của người thợ Việt xưa. Thượng tọa Thích Hạnh Hoa kể, để phục vụ cho truyền dạy Phật pháp, nên người xưa đã cho khắc những mộc bản này, trên đó biểu thị các bộ kinh như Hồng Danh Bửu Sám, Niệm Phật Vãng Sanh, Kinh Pháp Hoa, Phổ Môn... Các bài chú như Thập Chú, Đại Bi Chú. Ngày xưa, đây là cách phổ quát để lưu giữ nội dung Kinh và giáo lý Phật, tuy nhiên không còn nhiều chùa lưu giữ được bộ mộc bản như thế. “Mộc bản về Kinh Phật thì nhiều nơi còn lưu giữ, nhưng riêng chùa Phước Lâm thì còn lưu giữ được những bài cúng theo tín ngưỡng dân gian. Trong 250 mộc bản thì có nhiều mộc bản khắc những bài cúng mang thuộc tính bùa chú. Những bài cúng này được đưa vào mộc bản xuất phát từ chính nhu cầu của người dân bản địa vì nó hình thành từ sự tương giao giữa Phật giáo với một phần Lão giáo của thầy phù thủy”, trụ trì Thích Hạnh Hoa lý giải. Chính vì bien den led những điều đặc biệt ở bộ kinh mộc bản ở chùa Phước Lâm, mà nhiều người tìm đến chùa để in sao. “Trước đây có những thầy cúng ở TPHCM tìm đến tận chùa để san định, in ấn tất thảy nội dung những bài cúng trong mộc bản để mang về ứng dụng ở địa phương. Bởi có nhiều bài kinh, bài cúng ngày trước chỉ còn được lưu giữ ở mộc bản này”, Thượng tọa Thích Hạnh Hoa nói thêm. Những bài kinh và phù chú được khắc trong mộc bản. Mang giá trị đặc biệt như thế nên suốt mấy trăm năm qua, dù sang trọng bao thiên tai và tàn phá của chiến tranh nhưng chùa Phước Lâm vẫn gìn giữ chi tiết tham khảo mộc bản này rất cẩn thận. Tuy thế, gần 10% trong số 250 mộc bản kinh Phật này đã bị mối mọt, khiến nhiều nội dung văn khắc bị mờ, không đọc được. Tuy nhiên, đó không phải là nỗi lo lớn nhất của trụ trì chùa Phước Lâm. Bởi từ khi biết chùa có cổ vật, trộm đã trực tính dòm nom. Mới đây nhất vào cuối tháng 4, trộm đã đột nhập và lấy đi 3 tượng Phật quý tại chùa. Cả ba bức tượng mất trộm tại gian chính điện đều bằng đồng, niên đại khoảng 300 năm, gồm tượng Di Lặc, tượng Bổn sư, tượng Quan Âm. Dù đã trình báo cơ quan chức năng nhưng đến nay vẫn chưa tìm ra đầu mối của những bức tượng cổ trên. “Trước đây, những bộ mộc bản chỉ được chất chồng trên một góc, gần đây được Trung tâm quản lý di tích Hội An cho chiếc tủ nên bảo quản tốt hơn. Nhưng tôi vẫn lo bị mất trộm”, Thượng tọa Thích Hạnh Hoa nói. Có thế thấy, mộc bản được lưu giữ ở chùa Phước Lâm có một giá trị văn hóa, lịch sử, nghệ thuật độc đáo và đặc sắc. Vì thế, sẽ rất đau lòng nếu một ngày nào đó bộ mộc bản này cũng bị trộm mất. Hoàng Anh