Mỹ - Trung tìm cách tránh đụng độ trên không trung

Ảnh chụp chống chọi cơ TQ bay sát tàu bay Mỹ. Một quan chức quân sự Mỹ giấu tên cho Reuters biết, trong cuộc họp Mỹ - Trung có một nhóm làm việc, sẽ bàn bạc về những tiêu chuẩn ứng xử đa phương hiện có về các hoạt động hàng hải và hàng không. Theo quan chức này, cuộc họp Mỹ - Trung từ tương lai đã được lên kế hoạch từ trước các vụ bay sát của tranh đấu cơ TQ trong các tháng 3, 4 và 5. Nhưng chúng vẫn khiến Mỹ quan ngại về hành vi quân sự của TQ, rằng một sự khiêu khích từ phía TQ có thể bùng nổ thành một cuộc khủng hoảng rộng hơn, nếu có một tính tình quân sự sai trái trên vùng biển Đông đang có tranh chấp. TQ đang đòi chủ quyền trên gần như tuốt biển Đông nhiều dầu khí và hải sản, trong khi Việt Nam, Philippines, Brunei, Đài Loan và Malaysia cũng tuyên bố có phần chủ quyền trên vùng biển này. Ngày 19.8, đấu tranh cơ J-11 của TQ bay “nhào lộn” ngay trước mũi chiếc tàu bay do thám-chống ngầm P-8 Poseidon của Mỹ trên không phận quốc tế vùng biển Đông, cách 220 km về phía đông đảo Hải Nam (TQ) theo Lầu Năm Góc. Có lúc chiếc J-11 bay chỉ cách chiếc P-8 khoảng 9m. Theo Tân Hoa xã, Bộ Quốc phòng TQ chưng buộc tội của Mỹ là “không có cơ sở”, song song khẳng định chiếc J-11 “giám sát ở khoảng cách an toàn” và tố giác “chiến dịch trinh sát viên quy mô lớn của Mỹ là cỗi nguồn của các tai nạn đe dọa an ninh hàng không và hàng hải”. Bộ ngoại giao TQ nói “Các vụ thám thính quy mô lớn và rất thẳng chống TQ của Mỹ là nguyên cớ các tai nạn cho an ninh quân sự trên biển và trên không giữa Biển chức danh để bàn TQ và Mỹ”. Nhưng bà Jen Psaki, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Mỹ, nói Mỹ “hoạt động minh bạch” và “Chúng tôi muốn các nước khác, gồm TQ, phải cảnh giác về các kế hoạch của chúng tôi”. Quân đội Mỹ-Trung đã tăng cường giao thông trong vài năm qua, vào lúc TQ muốn mở mang quyền lợi kinh tế nên sẽ muốn giữ một vai trò an ninh lớn hơn trên thế giới, và tương tác nhiều mau bien quang cao cua hang hơn với quân đội Mỹ. Tuy nhiên, các vụ bay sát cho thấy những mối quan hệ tăng cường chưa làm giảm được sự bất đồng giữa hai bên. Có nhiều khả năng những cuộc đụng độ hao hao sẽ tái diễn và lần tới, rất có thể một cú cụt như năm 2001 lặp lại và găng tay sẽ bùng lên. Tháng 4.2001, một đấu tranh cơ F-8 của TQ bay sát chiếc tàu bay do thám EP-3E của Mỹ trên bầu trời biển Đông. Cú cụt khiến một phi công TQ thiệt mạng và chiếc máy bay Mỹ phải hạ cánh nguy cấp xuống đảo Hải Nam. Bắc Kinh giam giữ 24 thành viên phi hành đoàn Mỹ 11 ngày cho đến khi Washington phải xin lỗi. Vụ này làm quan hệ Mỹ - Trung mang vị chua trong những ngày đầu của chính phủ Tổng thống Mỹ George Bush. Tháng 3.2009, tàu thăm dò Impeccable của hải quân Mỹ tới hoạt động nơi được cho là vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của TQ trên biển Đông. Khi đó năm tàu chiến TQ phong toả chiếc Impeccable để ép tàu Mỹ phải rời khỏi khu vực trên. Họ còn thả nhiều thanh gỗ lớn xuống biển để phá hoại tàu Impeccable. Sau đó, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã ra lệnh khai triển tàu khu trục tên lửa Chung-Hoon tới biển Đông bảo vệ tàu Impeccable. Hồi tháng 12.2013, một tàu đổ bộ của hải quân TQ áp sát tàu khu trục hoả tiễn Cowpens của Mỹ, khi nó đang quan sát một cuộc tập trận của TQ trên vùng read more biển quốc tế ở biển Đông. Tàu Cowpens đã phải né để tránh cụng. Gần đây hơn, cuộc tập trận RIMPAC 2014 diễn ra ở Hawaii hồi tháng 7, TQ cử một tàu thám thính lớp Dongdiao tới gần Hawaii để theo dõi mọi hoạt động của hải quân các nước. Khi đó, đô đốc Samuel Locklear - tư lệnh chỉ huy thái hoà Dương Mỹ (PACOM) - tuyên bố hoan nghênh sự hiện diện của tàu do thám TQ. “Đây là một quyền cơ bản của các nước - đô đốc Locklear nhấn mạnh. Bắc Kinh khẳng định hoạt động của tàu trinh sát viên này hoàn toàn thích hợp với pháp luật quốc tế”. Mỏng tháng 6.2013 của Ủy ban đánh giá kinh tế và an ninh Mỹ - Trung (USCC) khẳng định quân đội TQ cũng thường xuyên trinh sát, thu thập thông báo tình báo ở EEZ các nhà nước khác: “Sự hiện diện của hải quân Trung Quốc tại EEZ nước ngoài chắc chắn sẽ leo thang khi quân đội nước này tiếp tục hiện đại hóa lực lượng và cải thiện năng lực hoạt động tầm xa”. Theo báo Yomiuri Shimbun (Nhật Bản), vụ bay sát ngày 19.8 là cách phô trương không lực TQ, nhấn mạnh quyết tâm khẳng định sự thống trị không phận khu vực của chính phủ chủ toạ TQ Tập Cận Bình. Báo này nêu hồi tháng 5 và 6, đương đầu cơ TQ cũng bay hiểm trước phi cơ Cục phòng vệ Nhật (SDF) trên biển Hoa Đông. Và một nguồn tin thân cận giới quân sự TQ cho Yomiuri Shimbun biết: “Tôi chưa bao giờ nghe có phi công nào bị kỷ luật” sau khi họ thực hiện các vụ khiêu khích này. Nguồn tin nói chẳng thể cản được sự khiêu khích, vì Bắc Kinh đang thay xây dựng sức mạnh không quân để có thể so đọ với sức mạnh không quân Mỹ. Trần Trí (theo Reuters, Yomiuri Shimbun)